Ζώνη & αερόσακος: Μας δένει με τη ζωή

Με ταχύτητα μόλις 90 km/h, ένα σώμα βάρους 80 κιλών «ζυγίζει» λόγω της αδράνειας σχεδόν δύο τόνους. Πιστεύετε ότι μπορεί κανείς να συγκρατήσει αυτά τα κιλά με τα χέρια; Σκέφτεστε τις συνέπειες αν ένα σώμα με αυτό το βάρος προσκρούσει ανεξέλεγκτα στο τιμόνι, το ταμπλό ή το παρμπρίζ; Μόνο η ζώνη ασφαλείας μπορεί να μας γλιτώσει από αυτόν τον κίνδυνο.

Παρατηρήστε τα ρούχα μέσα στον κάδο του πλυντηρίου καθώς αυτός περιστρέφεται. Έτσι ακριβώς θα χτυπιόταν το σώμα μέσα στην καμπίνα του αυτοκινήτου σε περίπτωση σύγκρουσης, χωρίς κανέναν έλεγχο. Όσο ανθεκτική λοιπόν κι αν είναι η εξωτερική δομή, η ζώνη ασφαλείας είναι αυτή που διασφαλίζει την επιβίωση εντός αυτής αλλά και την αποτελεσματική λειτουργία των αερόσακων ώστε να πέσουμε στα μαλακά. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Η εξέλιξη των ζωνών ασφαλείας

Η πρώτη ζώνη ασφαλείας παρουσιάστηκε το 1956 από τον εξωτερικό προμηθευτή Autoliv. Ήταν δύο σημείων και έσφιγγε χειροκίνητα όπως η ζώνη του αεροπλάνου σήμερα. Χρειάστηκαν τρία ακόμη χρόνια για την παρουσίαση της πρώτης τριών σημείων. Για πρακτικούς λόγους, η ζώνη τυλίγεται γύρω από ένα μικρό τύμπανο, με ελατήριο. Για να ξεδιπλώνεται στο μήκος που απαιτεί η θέση οδήγησης και ο σωματότυπος του οδηγού και να διπλώνεται αυτόματα όταν δεν χρησιμοποιείται. Το ελατήριο στο τύμπανο την τραβά ώστε να εφαρμόζει στο σώμα μας και ένας αδρανειακός μηχανισμός την κλειδώνει σε αυτή τη θέση όταν τραβηχτεί απότομα, έτσι ώστε να μας συγκρατήσει στη θέση μας σε περίπτωση απότομης επιβράδυνσης από σύγκρουση. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 στις ζώνες ενσωματώθηκαν οι προεντατήρες. Καθώς η ζώνη ακουμπά ανάλαφρα στο σώμα, προς όφελος της άνεσης, υπάρχουν ως και 15 εκατοστά «αέρα» τα οποία σε περίπτωση απότομης επιβράδυνσης, λόγω της αδράνειας, μεταφράζονται σε διπλάσια ή και παραπάνω εκατοστά κίνησης του σώματος προς τα εμπρός.

Οι προεντατήρες σφίγγουν αυτόματα σε περίπτωση σύγκρουσης τραβώντας τη ζώνη προς τα πίσω, περιορίζοντας αυτή τη μετατόπιση. Υπάρχουν δύο είδη προεντατήρων: Οι μηχανικοί και οι πυροτεχνικοί, πατέντα επίσης της Autoliv, οι οποίοι παρουσιάστηκαν το 1981. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση το σύστημα παίρνει εντολή από τον ίδιο εγκέφαλο που ενεργοποιεί τον αερόσακο. Η καύση του αερίου στον θάλαμο του προεντατήρα τραβά τη ζώνη αντίστροφα, με δύναμη φυσικά ελεγχόμενη ώστε να αποφευχθεί ο πιθανός τραυματισμός του επιβάτη από το σφίξιμο. Κάποιοι μικροτραυματισμοί, όπως ραγισμένα πλευρά, που έχουν σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρηθεί είναι ελάχιστες συνέπειες μπροστά σε αυτές που έχουν αποφευχθεί από την αποτελεσματικότητα της ζώνης και της λειτουργίας του πυροτεχνικού προεντατήρα.

Αερόσακοι

Η ιστορία των αερόσακων ξεκινά από την Αμερική. Το 1971 ένας πειραματικός στόλος οχημάτων εξοπλίστηκε με τη συγκεκριμένη τεχνολογία για πρώτη φορά. Το 1973 οι αερόσακοι δοκιμάστηκαν σε επιλεγμένα κυβερνητικά αυτοκίνητα και το 1974 έφτασαν επίσημα στην αγορά.

Στην Ευρώπη η χρήση τους δεν ήταν διαδεδομένη μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ελάχιστα αυτοκίνητα διέθεταν αερόσακους και ως έξτρα ήταν αρκετά ακριβό. Χρειάστηκε μια δεκαετία ακόμη μέχρι να γίνει με νόμο υποχρεωτικός τουλάχιστον ο αερόσακος του οδηγού. Σήμερα, όλα τα αυτοκίνητα διαθέτουν εμπρόσθιους και πλευρικούς αερόσακους, ακόμη και τα πιο οικονομικά, ακόμη και στις μικρότερες κατηγορίες. 6-8 αερόσακοι, που εξασφαλίζουν την προστασία και των πίσω επιβατών (στις πλάτες των εμπρός καθισμάτων, στις μεσαίες κολώνες ή και στην οροφή τύπου κουρτίνας) από πλευρικές συγκρούσεις είναι πλέον κοινός τόπος.

Ο αερόσακος για τα γόνατα του οδηγού είναι μια λύση αρκετά διαδεδομένη πλέον, ενώ μια ενδιαφέρουσα καινοτομία της εποχής μας είναι ο αερόσακος που αναπτύσσεται μεταξύ των εμπρός καθισμάτων διασφαλίζοντας ότι οι εμπρός επιβάτες δεν θα χτυπήσουν μεταξύ τους σε περίπτωση που το αυτοκίνητο δεχτεί χτύπημα από το πλάι. Πως λειτουργεί όμως ο αερόσακος; Αισθητήρες που υπάρχουν στον προφυλακτήρα, την καμπίνα και τις πόρτες, ανιχνεύουν τη στιγμή και τη δύναμη κρούσης όταν προκύπτει κάποια σύγκρουση. Τότε το ανάλογο σήμα αποστέλλεται στον ξεχωριστό εγκέφαλο (ECU) που υπάρχει για το σύστημα με αποτέλεσμα ένας ηλεκτρικός παλμός να ενεργοποιεί το μηχανισμό προώθησης. Η γεννήτρια αερίου, η οποία περιέχει νιτρικό κάλιο και αζίδιο του νατρίου, αναφλέγεται (πλέον στα νέα αυτοκίνητα υπάρχουν λιγότερα τοξικά παράγωγα). Έτσι, γίνεται μια αντίδραση η οποία απελευθερώνει άζωτο, φουσκώνοντας τον αερόσακο σε 0,03 δευτερόλεπτα.  Η ενεργοποίηση του αερόσακου γίνεται μόνο αν η ταχύτητα του αυτοκινήτου τη στιγμή της σύγκρουσης ισούται ή ξεπερνά τα 20 km/h.

Στην ECU δεν είναι αναγκαστικό να βρούμε έναν προγραμματισμό αλλά πολλούς, με διάφορους αλγόριθμους ενεργοποίησης του αερόσακου, βάσει της ταχύτητας και της δύναμης επιβράδυνσης του οχήματος, του βάρους και της θέσης του επιβάτη, και άλλων στοιχείων. Παραδείγματος χάρη, το σύστημα μπορεί να μην ενεργοποιηθεί αν δεν έχει δεθεί η ζώνη ασφαλείας. Για τον αερόσακο συνοδηγού υπάρχει έτσι κι αλλιώς η δυνατότητα απενεργοποίησης σε περίπτωση χρήσης βρεφικού καθίσματος.

Οι αερόσακοι δύο σταδίων έκαναν το ντεμπούτο τους το 2003 και μέχρι το 2007 αποτελούσαν μέρος του στάνταρ εξοπλισμού σε όλη την αυτοκινητοβιομηχανία. Η πλειοψηφία τους σήμερα ανιχνεύει την παρουσία, το βάρος και την θέση των εμπρός επιβατών για να μειώσει εάν χρειαστεί την ένταση διόγκωσης. Αυτό γίνεται ώστε να αποφευχθούν πιθανοί τραυματισμοί, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση που ο οδηγός είναι πολύ κοντά στο τιμόνι.

Η ζώνη πάνω από όλα

Η παραπάνω καταγραφή και ανάλυση των συστημάτων παθητικής ασφάλειας μας οδηγεί σε δύο τρία βασικά συμπεράσματα. Πρώτον, τα crash tests και η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων τους, η δουλειά του EuroNCAP και των άλλων οργανισμών (NHTSA για την Αμερική, ADAC στη Γερμανία) έχουν ωθήσει τα κράτη στη θέσπιση αυστηρότατης νομοθεσίας και τους κατασκευαστές στην υποχρεωτική χρήση τεχνολογίας που σώζει ζωές.

Για αυτό και, δεύτερον, όσο πιο καινούριο είναι το αυτοκίνητο, ανεξαρτήτως κατηγορίας και τιμής, τόσο ασφαλέστερο είναι και για αυτούς που επιβαίνουν σε αυτό αλλά και όσους κυκλοφορούν γύρω του, ακόμη και τους πεζούς. Και τρίτον, το μόνο που μας δένει με τη ζωή όταν βρισκόμαστε μέσα στο αυτοκίνητο, είναι η ζώνη ασφαλείας. Χωρίς αυτήν ο αερόσακος δεν προσφέρει ουσιαστική προστασία. Η ζώνη είναι αυτή που διασφαλίζει ότι το σώμα θα συναντήσει τον ή τους αερόσακους και ότι δεν θα πεταχτεί μακριά από το κάθισμα χτυπώντας στις κολώνες, το παρμπρίζ ή άλλες σκληρές επιφάνειες. Το απλούστερο μέτρο, είναι και το πιο ουσιαστικό.